De emotionele activatie veroorzaakt door gewelddadige gebeurtenissen en verontrustende situaties kan het geheugen beïnvloeden. Soms zijn deze herinneringen zo pijnlijk dat ze ons alles doen vergeten, zelfs informatie die we al hebben geïnternaliseerd, zoals wie we zijn en hoe we heten.
Dissociatieve stoornissen zijn goed gedefinieerde psychische aandoeningen. Ze gaan gepaard met een geschiedenis van interpersoonlijk trauma, vaak ernstig en chronisch. Ook komen ze vaak voor bij mensen met een geschiedenis van disfunctionele binding met hun primaire verzorgers (ouders en voogden).
Dissociatie en geheugen
Dissociatieve symptomen zijn niet per se pathologisch. Als ze dat wel zijn, uiten ze zich op een kenmerkende manier en hebben ze een enorme invloed op de kwaliteit van leven van het individu.
In feite wordt hun veerkracht verminderd, wat hun functioneren beïnvloedt op belangrijke gebieden zoals werk, school, interpersoonlijke relaties en romantische relaties.
Er zijn bepaalde psychologische factoren die de relatie tussen trauma en dissociatie mediëren.
Het verband tussen dissociatie en trauma
Van der Hart’s theorie van structurele dissociatie stelt dat dissociatie werkt als een mechanisme om trauma’s te verwerken; variërend van posttraumatische stressstoornis (PTSS) tot ernstige posttraumatische aandoeningen zoals meervoudige persoonlijkheidsstoornis of dissociatieve identiteitsstoornis (DID).
Dissociëren betekent scheiden. Volgens Van der Hart’s theorie veroorzaakt trauma een splitsing tussen twee essentiële systemen voor menselijk functioneren.
Het afweersysteem: dit genereert gedragsreacties zoals vechten, vluchten of bevriezen in gevaarlijke situaties. Dit systeem wordt het Emotionele Deel van de Persoonlijkheid genoemd door Van der Hart.
Het systeem dat verantwoordelijk is voor dagelijkse taken: hoe we interactie hebben met anderen, binden, voor kinderen zorgen, eten of seks hebben. Dit systeem heet de Schijnbaar Normale Persoonlijkheid volgens Van der Hart.
Langdurige stress
Wanneer individuen langdurig worden blootgesteld aan traumatische situaties scheiden beide systemen zich af; dissociëren zich. Hoe ernstiger het trauma, hoe groter de scheiding kan zijn.
Het kan leiden tot diverse dissociatieve stoornissen:
Dissociatief geheugenverlies: waarbij het individu niet in staat is belangrijke autobiografische informatie te herinneren.
Dissociatieve fuga: waarbij het individu afwijkt naar onbekende plaatsen als gevolg van geheugenverlies.
Depersonalisatie: waarbij de lijder ervaring heeft met vervreemdende sensaties over zichzelf.
Derealisatie: waarbij de lijder zich losgekoppeld voelt van hun omgeving.
Meervoudige persoonlijkheidsstoornis of dissociatieve identiteitsstoornis: waarbij twee of meer persoonlijkheden duidelijk aanwezig zijn binnen één individu met stoornis relatief gezien ten opzichte van andere samenlevingen die bezetenheid ervaren beschouwen als normaal gedrag.